Teknolojik gelişmelere paralel olarak her geçen gün büyüyen ve gelişen e-ticaret hızlı bir şekilde değişmektedir. İnsanların ve işletmelerin teknolojik yeniliklere hızlı bir şekilde adapte olması aynı zamanda alışveriş alışkanlıklarının değişmesine sebep olmaktadır. Örneğin ilk zamanlar sadece cep telefonu ve telefon hattı satan telefon operatörleri varken;bugün internet üzerinden tabletten kulaklığa birçok ürünü müşterilerine satabilecek altyapıya sahiptir. Bu dönüşümün sebebi hem teknolojinin gelişmesi hem de insanların yaşamış olduğu bir önceki olumlu e-ticaret deneyimleridir.
Dünya üzerinde kullanılmakta olan e-ticaret yöntem ve tekniklerini belirleyen temel unsur teknolojik altyapıdır. E-ticaret sistemlerinde kullanılan altyapı yazılımları, işletmelerin rolleri, tüketicilerin sınırları başta olmak üzere birçok faktörü göz önünde bulundurarak e-ticareti sınıflandırmak mümkündür. Yaygın olarak kullanılan sınıflandırmada e-ticaret tarafları temel ölçüt olarak alınır.
İşletmeden işletmeye elektronik ticaret [business to business (bisnıs tu bisnıs)], satıcı işletmelerin sattıkları mal ve hizmetleri diğer işletmelerinin kullanımına sunduğu iş yapma modelidir.
Bu e-ticaret şeklinde işletmeler çoğunlukla ürettikleri ham madde ve ara malı ürünlerin ticaretini çeşitli e-ticaret platformlarını kullanarak başka işletmelere ulaştırmaktadır.
Dünya genelinde yapılan e-ticaret hacminin büyük çoğunluğunu işletmeden işletmeye yapılan ticaret oluşturmaktadır.
İşletmeden işletmeye e-ticaret yönteminde, işlem adedi daha az olmasına rağmen işletmeler arasındaki ticaret büyük miktar ve rakamlarla gerçekleştiği için yüksek cirolar ortaya çıkmaktadır. İşletmeden işletmeye elektronik ticaret platformlarının işlevi yalnızca ürün ve hizmet alım satımıyla sınırlı değildir. Ayrıca bu platformlar işletmelerin birbirleriyle bilgi alışverişi yapmalarına ve diğer finansal işlemleri gerçekleştirebilmelerine de olanak sunar.
İşletmeden tüketiciye elektronik ticaret [business to consumer (bisnıs tu kınsyumır)] ticari hayatta son tüketici olarak kabul edilen bireylerin dijital ortamda satıcı işletmelerden mal ve hizmet satın aldıkları e-ticaret şeklidir.
Bugün birçok işletme, hem yüz yüze hem de e-ticaret aracılığıyla müşterilerine ürün ve hizmet sunmaktadır. Bunun yanında sadece yüz yüze veya sadece elektronik ticaret kanalıyla faaliyet sürdüren işletmeler de mevcuttur. İşletmeden tüketiciye e-ticaret yöntemi, özellikle tüm dünyayı etkileyen salgın hastalıkla (COVİD 19) birlikte daha çok ilgi görmeye başladı.
Yüz yüze alışveriş yapmak istemeyen müşterilerin de internet üzerinden alışverişlerini yapabilmelerine olanak veren bu e-ticaret yöntemi, her geçen gün farklı sektörlerin müşterilerine ulaşmasına imkân sağlamaktadır. İlk zamanlar sadece e-ticaret ile mal satışı yapılabilirken teknolojik gelişmeler sayesinde eğitim, sağlık, hukuki destek gibi hizmetler de e-ticaret kapsamına dahil olmuştur.
Ticaretin yönü çoğunlukla işletmeden tüketiciye doğrudur. Bazı durumlarda tüketiciden işletmeye elektronik ticaret [consumer to business (kınsyumır tu bisnıs)] durumunda ticaretin yönü tüketiciden işletmeye şeklinde gerçekleşmektedir. Bağımsız çalışan birçok kişi tarafından üretilen ürün ve hizmetler için e-ticaret platformlarının sunduğu bu ticaret anlayışında daha çok boya badana, tadilat,grafik tasarımı gibi emeğe dayalı hizmetler tercih edilmektedir. Tüketiciden işletmeye yöntemi, yöresel veya el emeği ürünler gibi seri üretimi az olan ürünlerin satışında da tercih edildiği görülmektedir.
Tüketiciden tüketiciye elektronik ticaret [consumer to consumer (kınsyumır tu kınsyumır)] tüketiciden tüketiciye satışın yapıldığı e-ticaret şeklidir. Çoğunlukla ikinci el ürünlerin satışının yapıldığı internet platformları ve siteleri sayesinde tüketiciler birbirleri ile alışveriş yapabilmektedir.
Bu şekilde yapılan alışveriş çoğunlukla vergi mevzuatı dışında kalan düşük miktar ve tutarlı işlemlerdir. Tüketiciler tarafından kullanılmayan ikinci el eşyaların satışına imkân vermesi nedeniyle bu tür e-ticaret platformları kişiler arasında çok yaygın olarak kullanılmaktadır. Ev hanımları aile bütçesine katkı sağlamak için hazırladıkları el emeği veya yöresel ürünleri bu platformlar aracılığı ile satmaktadır.
İşletmeden çalışana elektronik ticaret [business to employee (bisnıs tu emploi)] işletmelerin, çalışanlarına indirimli ürün satışı için geliştirmiş oldukları e-ticaret uygulamalarıdır. Daha çok kapalı yapılar şeklinde çalışan bu platformlar sayesinde çalışanlar son tüketiciden daha uygun koşullarda kendi çalıştıkları işletmenin ürünlerini alabilmektedir.
Bazı işletmeler çalışanlarına indirim kuponları sağlayarak da kendi e-ticaret satış platformlarında işletmeden çalışana e-ticaret satışı yapmaktadır.
Vatandaşın devlet ile ilgili işlemlerinde internet teknolojileri fazlasıyla kullanılmaktadır. Devlet tarafından elektronik ortamlarda gerçekleşen hukuk, sağlık, eğitim gibi hizmetlerin kişilere sunulmuş olması tüketici kamu idaresi arasındaki elektronik ticaret [customer to government (kınsyumır tu govırmınt)] olarak kabul edilir.
Kaynakları verimli kullanmak, vatandaşa daha hızlı ve kolay hizmet sunmak amacıyla geliştirilen (e-devlet, e-yönetim, e-randevu gibi) uygulamalar sayesinde pek çok kamu hizmeti çevrim içi olarak sunulmaktadır. Kimlik ve ehliyet başvuru işlemlerinden e-sınav uygulamalarına kadar birçok hizmet elektronik ortamlarda gerçekleştirilebilir.
Kamu kurumlarının ellerinde bulunan malları e-ihale ile elektronik ortamlarda satmaları kamu idaresi ile tüketici arasında gerçekleşen e-ticaret uygulamasına örnek olarak verilebilir.
İşletme kamu idaresi arasındaki elektronik ticaret [business to government (bisnıs tu govırmınt)] uygulamaları işletme ile kamu idaresi arasındaki e-ticaret uygulamaları da tüketici ile devlet arasındaki e-ticaret uygulamaları gibi birer e-devlet dönüşümü çerçevesinde hayata geçirilen uygulamalardır.
Firmalar ile devlet arasında maliye, hukuk, sosyal güvenlik gibi alanlarda ödeme, sözleşme ve takip faaliyetlerinin sanal ortamlarda düzenlenmesi, yürütülmesi ve denetlenmesi bu kapsamda değerlendirilebilir. Kamu kurumlarının mal ve hizmet alım e-ihalelerinde firmalar sözleşme imzalama, teklif verme, fiyat belirleme gibi süreçleri dijital ortamlarda yürütmekte ve sonuçlandırmaktadır.
